پیداست که پذیرفته شدن درخواست آل پاچینو برای رقص، به نابینا بودن او مربوط می شد. می توانیم از وضعیت رقت انگیز و ترحم برانگیز زندگی فرانک حرف بزنیم، اگرچه او سعی می کند خود را انسانی کاملآ پیروز و کامروا وانمود کند که به هر چه بخواهد می تواند برسد، ولی در حقیقت رفتار ترحم برانگیزی دارد. همین تظاهر است که سرانجام طاقت برادرزاده اش را طاق می کند و باعث می شود مدام به نابینایی او و افتضاحی که به نابینا شدنش منجر شده است اشاره کند تا اینکه کار به زد و خورد بکشد! فرانک حتی برای آخرین دیدار از خانواده اش هم موفق نمی شود. وقتی از خانه بیرون می آید دوباره طبق روال معمولش هوار می کشد تا وانمود کند همه چیز مطابق میل است، اما معلوم است که این طور نیست

فرانک نهایتآ تحت تآثیر تقید و تعهد چارلی نسبت به آینده ی همکلاسی هایش، و نسبت به زندگی ناشناسی که خودش باشد، قرار می گیرد و نه تنها از تشویق او برای خیانت پیشگی دست برمی دارد، بلکه تصمیم می گیرد به جای پدرش در مراسم محاکمه ی او حاضر شود و از او دفاع کند. او دفاع فوق العاده ای از اصول گرایی چارلی می کند به طوری که در پایان مراسم چارلی و خودش را به قهرمان بچه های کالج مبدل می کند. صحنه ی آخر فیلم خوش اخلاقی فرانک را با نوه هایش نشان می دهد. صحنه ای که به طور نمادین نشان می دهد فرانک در پایان این سفر که با سیر درونی همراه بوده است، به مرد دیگری مبدل شده است. از این به بعد، زندگی فرانک، در سایه ی اخلاق گرایی ای که در پیش خواهد گرفت، سامان می گیرد و معنا می یابد. در حرکات او اکنون سنگینی مشاهده می شود، دیگر از آن سبکی و تزلزلی که از فقدان معنا ناشی می شد و امکان صبر کردن پشت چراغ قرمز را هم از او سلب کرده بود، خبری نیست

تا آنجا که به ما ایرانی ها مربوط می شود، مجرب است که از مشک پر برکت اخلاق گرایی، برای فعل سیاسی هم می توان مایه گرفت. پدران ما که تمامی کیهان را آوردگاه نیروهای خیر و شر اخلاقی می دیدند، نه تنها حیات روزمره را با همه ی تجربیات غریزی اش به واسطه ی این اخلاق گرایی معنا می کردند، بلکه حیطه ی سیاسی زندگی را هم. این شق اخیر به خصوص یادآوری می کند که پدران ما اهل ترک دنیا نبودند، بلکه به عکس، آنها به عنوان اولین ملتی که یک امپراطوری جهانی در آسیای غربی تآسیس کردند، نمی توانستند به زمامداری و دنیامداری بی علاقه باشند. برای آنها نماد کامروایی به جای آنکه پیکر خوش تراش زنی باشد برهنه، عقابی بود که به روایت تورات از شرق می آید و دروازه های ملل در مقابلش یکی پس از دیگری گشوده می شود. با این حال در تعریف روحیات ایرانی نمی توان نظامی گری را داخل دانست، چون نظامی گری ما پس از سیاست گرایی ما، و سیاست گرایی ما پس از اخلاق گرایی ماست

همین طور نباید فراموش کرد که اقوام ایرانی همسایگان شرقی ملت های منطقه ی میاندو رود بودند که مولفه های اصلی فرهنگ شان در افسانه ی گیلگمش از زبان آن ایزدبانو بیان می شود: خوش باشی، دم غنیمت شمری، باده گساری... مع الوصف مرحله ی حسی حیات فقط بیخ گوش ما در میان ملل مجاور ترسیم نشده است، بلکه تجربه ای درونی نیز بوده است. آیین زروان پرستی که مضامین اصلی اش بعدها در رباعیات خیام مجددآ ظاهر می شود، نشان می دهد که ما نیز این مرحله را به عنوان مرحله ای فرهنگی از حیات جمعی خود تجربه کرده بودیم. ما ملتی عبور کرده از بوالهوسی آیینی به اخلاقیات آیینی هستیم. ما هنوز ابرقدرت های دنیا را "شیطان بزرگ" می بینیم که علیه ما جبهه های نبرد حق علیه باطل می گشایند، ما هنوز خواب ظهور هشیدر را می بینیم، ما هنوز هم که هنوز است در بند این "هنوز"های خویشیم. به همین خاطر سه هزار سال است که باخت ها و بردهایمان شبیه هم اند و از

خود- انتقادی منصفانه و بنیادین مان هنوز خبری نه